یکی از مناسک پررنگ شیعی در سال‌های اخیر، پیاده‌روی اربعین است که سال گذشته تعداد شرکت‌کنندگان در آن به بیش از 20 میلیون نفر رسید. پدیده‌ای کم نظیر در میان مناسک پیاده‌روی در جهان که کم و بیش، بسیاری از ما نیز یا خودمان در آن شرکت کرده‌ایم و یا دوستان و آشنایانی داشته‌ایم که به پیاده‌روی اربعین رفته‌اند.
اکنون بار دیگر موسم پیاده‌روی اربعین رسیده و بیماری کرونا امکان حضور در این منسک را حداقل از ایرانیان گرفته است. ایرانیانی که پس از عراقی‌ها دومین ملیت پر تعداد در این مسیر بوده‌اند. بسیاری از ما این روزها دلتنگ تجربه پیاده‌روی اربعین سال‌های قبل هستیم و ایام را با حسرت می‌گذرانیم.
اما چقدر از پیاده‌روی اربعین و ابعاد مختلف آن می‌دانیم؟ چند ملیت در آن شرکت می‌کنند؟ چه رخدادهای فرهنگی- اجتماعی در آن صورت می‌گیردد؟ چه پیامد سیاسی در منطقه خاورمیانه و جهان دارد؟ چه عواقب سیاسی درون دولت – ملت‌ه ادارد؟
اقتصاد پیاده‌روی اربعین با چه بنیانی می‌چرخد؟ آیا همین پذیرایی که در طول مسیر می‌بینیم، به معنای اقتصاد این رویداد بزرگ است؟ و... بسیاری سوال‌های دیگری که شاید از خودمان در مورد پیاده‌روی اربعین نپرسیده باشیم و امسال فرصت بیشتری برای دانستن در مورد آنها داشته باشیم.
سال‌های گذشته گروه‌های مطالعاتی و پژوهشگران مختلفی برای بررسی و مطالعه این پدیده با روش‌های مشاهده میدانی یا مطالعه کتابخانه‌ای و... تلاش کردند تا به توصیف و تحلیل درستی از پیاده‌روی اربعین برسند. یکی از نکات مهم در خصوص این مطالعات؛ تمرکزی است که بر روی موضوع پیاده‌روی اربعین به مثابه یک پدیده فرهنگی، اجتماعی و دینی دارند و با مطالعه میدانی و نیز مصاحبه با شرکت کنندگان، دست به تحلیل می‌زنند.
اما آیا هنگامی که از پیاده‌روی اربعین سخن می‌گوییم، با پدیده‌ای فرهنگی مواجه هستیم که سالانه به عنوان یکی از مناسک دینی تکرار می‌شود و با تحلیل درست، بر فهم ما از آن افزوده می‌شود؟ یا پیاده‌روی اربعین پدیده‌ای در بستر فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، جمعیت‌شناختی و ژئوپولتیک خاصی است که بازنمایی کننده رخدادهای جاری در طول سال است؟
این پرسشی است که گروه پژوهش موسسه زیتون، در مطالعه پیاده‌روی اربعین در صدد پاسخ به آن برآمد و مطالعه‌ای با این رویکرد را در پیش گرفت.
این مطالعه با حمایت مادی و معنوی موسسه «مشکوه‌الرسول» صورت گرفت و بیش از یک سال به طول انجامید. در این مطالعه که به روش تحلیل متن و مصاحبه صورت گرفته است، تلاش کرده‌ایم به توصیف و تحلیل وضع موجود پیاده‌روی اربعین، آسیب‌شناسی وضعیت کنونی و ترسیم وضعیت مطلوب رویداد جهانی پیاده‌روی اربعین در ابعاد شش‌گانه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، جمعیت شناختی و ژئوپولتیک دست بزنیم.
در این مسیر مصاحبه‌هایی با اقشار مختلف مشارکت‌کننده در پیاده‌روی اربعین صورت گرفته و علاوه بر این، پیشنهادهای راهبردی برای گروه‌های مختلف دست اندرکار پیاده‌روی اربعین ارائه شده است.
آنچه در این مطالعه به وضوح به چشم می‌خورد، نسبت تنگاتنگ میان اتفاقات روز و تغییرات حوزه‌های مختلف مانند سیاست و اقتصاد، اجتماع و فرهنگ است که بر رویداد پیاده‌روی اربعین اثر می‌گذارد. لذا لازمه فهم وضعیت مطلوب پیاده‌روی اربعین، فهم صحیح آن در بستر اتفاقات روز و تغییرات جاری در طول سال و به تبع آن برنامه‌ریزی راهبردی و عملیاتی بر این اساس است.
حاصل این مطالعه پس از نقد و بررسی توسط برخی صاحب‌نظران این عرصه و لحاط نمودن نقطه‌نظرات ارائه شده اکنون در مرحله چاپ است و بزودی منتشر خواهد شد. امیدواریم از این طریق بتوانیم به صورت عملی ندای یاری‌طلبی امام حسین (علیه‌السلام) را در دنیای امروز لبیک گوییم.
ثبت نظر شما