معمولاً از کار فرهنگی و مزایا و بعضاً معایب آن آن‌قدر سخن گفته شده که بعضاً جنبه تکرار به خود می‌گیرد و شاید دیگر حوصله‌ای برای شنیدن آن نباشد؛ اما ترسیم چارچوب باید و نبایدهای کار فرهنگی از زبان کسی که دغدغه فرهنگ دارد و برای زنده ماندن این عرصه بی‌رمق! تلاش می‌کند، حتماً شنیدن دارد.
استاد «سید علی شجاعی» نویسنده نام‌آشنای ادبیات آئینی و مسئول انتشارات «نیستان» عصر دوشنبه 13 اسفندماه مهمان افتخاری جلسه کارکنان موسسه زیتون بود.
وی که سابقه دو دهه فعالیت در حوزه فرهنگ و ادبیات آئینی را دارد و البته تجربه حضور در جشنواره‌های بین‌المللی را هم در کوله‌بار اندوخته کار فرهنگی خود دارد، در فضایی صمیمانه از کار فرهنگی، به‌ویژه کار با رنگ و بوی دینی و مذهبی سخن گفت و بعضاً اشاره‌ای هم به معضلات و مشقات تلاش در عرصه فرهنگ داشت.
استاد شجاعی ابتدای سخنانش را با ذکر خاطره‌ای از محدث بزرگ شیعه، علامه امینی آغاز کرد که هنگام تالیف کتاب شریف «الغدیر»، جلد به جلد از کتاب را برای ارسال به مراکز علمی و دانشگاهی، شخصاً به اداره پست می‌برد و این کار را برای تمام مجلدها تکرار می‌کرد. چراکه برای ایشان ارسال کتاب‌ها و اشاعه محتوای آن به قدر نگارش خود کتاب‌ها ارزشمند بوده است و از نظرشان اگر این اشاعه اتفاق نیفتد، انگار تالیفی هم نبوده است.
نویسنده رمان‌های آیینی با ذکر این خاطره تاکید کرد: این اقدام ارزشمند علامه امینی که این‌گونه به تمام جنبه‌های کار اهمیت قائل می‌شد، علاوه بر اینکه وجهه لذت بخشی به نفس انجام کار می‌دهد، دو پیام مهم نیز دارد؛ نخست خلوص نیت که اگر نیت‌مان را برای انجام کار دینی و فرهنگی اصلاح کنیم، مطمئناً هر کاری ولو اندک در راه هدفی که داریم، ارزش و اعتبار پیدا می‌کند.
از نگاه علامه امینی هر قدمی در راه خدمت به حضرات معصومین دارای ارزش است و فراهم کردن بستر نشر این فرهنگ به اندازه تولید اثر ارزشمند است.
نکته دوم و البته کلیدی در فعالیت‌های فرهنگی که استاد شجاعی به آن اشاره کرد؛ اهمیت کار گروهی و پیوسته بودن چرخه تولید اثر است. این حلقه به هرحال و بنا به مقتضیات زمان باید کامل شود و به تنهایی کار پیش نخواهد رفت. برای کامل شدن این چرخه نیاز به یک جمع همدل است.
لبه تیغ کار دینی یا درامد زایی از دین
چهره نام‌آشنای ادبیات آئینی کشورمان در ادامه سخنانش گریزی هم به خطراتی داشت که در کمین داعیه‌داران کار مذهبی و فعالان فرهنگی قرار دارد و آن هم خطر انحراف از واقعیت کار دینی و سقوط در ورطه‌ای به نام درآمد زدایی از دین است.
استاد شجاعی این‌طور ادامه داد که وقتی با انجام خدمتی، اتصالی با حضرات برقرار می‌شود باید حواسمان باشد به همان اندازه که این کار می‌تواند آورده معنایی، معنوی و آبرویی داشته باشد، به همان اندازه هم ممکن است خطر انحراف از اصل کار و ولع درآمد زایی از دین را به همراه داشته باشد؛ که نتیجه‌اش نه فقط فقر مالی که فقر معرفتی و ارتباطی است.
وی این نکته را هم صراحتاً خاطرنشان کرد که این خطر همه ما که در این حوزه کار می‌کنیم را تهدید می‌کند و خیلی دردآور است انسان فکر کند آبرو و اعتباری دارد در حالی که اتفاقی که در نهان می‌افتد چیز دیگری است و خیلی چیزها از انسان گرفته می‌شود؛ و این خطری است که هرلحظه در کمین ماست و ممکن است هر آن به دام آن بیفتیم.
به گفته استاد شجاعی راه در امان ماندن از این انحراف؛ رصد مداوم خودمان است و دقت در اینکه آیا خدمت به آل الله عرصه‌ای برای رشد خودمان است یا اینکه فقط از نام و اعتبار این بزرگواران ارتزاق می‌کنیم.
وی در کنار این تذکر و تشریح آنچه ممکن است بلای جان کار دینی باشد، نکته امیدبخشی هم بیان کرد و آن هم اینکه اگر نیت درست باشد، چه اتفاقات مهمی ممکن است رخ دهد و چه غنایی برایمان حاصل شود.
اخلاص، نظم و کار بلدی؛ شاخصه موسسه زیتون
در ادامه این جلسه استاد شجاعی به حواشی که گریبان گیر مراکز فرهنگی است هم اشاره کرد و با بیان اینکه برخی مجموعه‌ها از نبود نظم و هماهنگی رنج می‌برند و برخی دیگر هم از آفت عدم تخصص و کار بلدی، اظهار داشت: بدون اغراق باید بگویم اخلاص، نظم و کار بلدی سه ویژگی است که در موسسه زیتون به عینه مشاهده می‌شود.
این چهره فرهنگی برجسته کشورمان با اشاره به سال‌ها سابقه و تجربه کار در حوزه فرهنگ، تدریس و تالیف کتاب، تصریح کرد: بعد از فراز و فرودهای متعدد در طی این سال‌ها کمتر مجموعه‌ای را دیده‌ام که هر سه این ویژگی را با هم دارا باشد و الحمدلله موسسه زیتون از رهاورد نیت خالصانه مدیران و بانیان و همراهی کارکنان، این سه شاخصه را داراست. مطمئناً اگر مجموعه همراهی نکند، کار به شکل درست خود پیش نخواهد رفت و خوشبختانه این همراهی در موسسه زیتون به خوبی وجود دارد.
ما زنده به آنیم که آرام نگیریم
سختی‌های کار فرهنگی ان هم در شرایط سخت اقتصادی و نبود بودجه کافی و قرار گرفتن به عنوان اولویت‌های دسته چندم واقعیات تلخی است که بر کسی پوشیده نیست. نویسنده با سابقه ادبیات ایران هم با اشاره به برخی از این واقعیات، اظهار داشت: تنها آدم‌هایی در این عرصه می‌مانند که واقعاً عاشق باشند.
استاد شجاعی تاکید کرد: من با تمام وجودم این را احساس کرده و باور من این است در شرایطی که برای کار فرهنگی در این جغرافیا اعتبار و توجه و شانیتی وجود ندارد، یقیناً کسانی که همچنان در این عرصه پای کار مانده‌اند، آدم‌هایی هستند که واقعاً عاشق هستند و با همه وجود کار می‌کنند و جز این چیز دیگری نیست و انصافاً این کار بسیار سختی است.
مدیر انتشارات نیستان و نویسنده خوش‌قریحه رمان‌های آئینی در پایان سخنان خود شرایط حال حاضر فرهنگ کشور را شرایطی شبیه میدان جنگ توصیف کرد که در این شرایط نباید امید به کسی داشت و تنها باید خودمان دست به کار شویم و برای زنده ماندن فرهنگ این مرز و بوم و اشاعه و اعتلای فرهنگ غنی دینمان تلاش کنیم و یقین بدانیم در این شرایط کوچک‌ترین قدم هم موثر است و نتیجه‌اش دیده خواهد شد.
این جلسه آخرین جلسه پرسنل موسسه زیتون در سال 1399 بود.